Ideały nie umarły! Retrospektywy Festiwalu Filmowego NNW w Starogardzie Gdańskim

Festiwal NWW, to miejsce, w którym możemy dotknąć historii i wsłuchać się w świadectwa bohaterów, którzy walczyli o wolność Polski. Jego główna cześć odbywa się w Gdyni. Po zakończeniu tego wydarzenia produkcje pokazywane są w różnych miejscach Polski. Jednym z punktów „Retrospektyw” jest Starogard Gdański.

Jak zaznaczył dyrektor festiwalu Arkadiusz Gołębiewski, w tym roku program XV festiwalu był budowany wokół manifestu Janusza Krupskiego "Wolna Polska w wolnym świecie. Nie będzie wolnej Polski, bez wolności krajów Europy Środkowo Wschodniej. Krajów podbitych przez Sowietów".

Festiwal NNW nie kończy się w Gdyni. Trwa przez cały rok, w Polsce i za granicą. Zaraz po festiwalu rusza w Polskę pokazywać festiwalowe filmy.

- Ważne jest dla nas docieranie do Polski lokalnej. Chcemy pokazywać filmy, wyłuskiwać często zapomnianych świadków historii, honorować bohaterów – często drugiego planu, którzy bywają przez lata zapomniani. Dzięki prowadzonym w czasie Retrospektyw warsztatom filmowym pokazujemy młodzieży, jak szukać rodzinnych historii, jak je utrwalać i jak je poznawać” - powiedział Arkadiusz Gołębiewski.

- Festiwal z mojej perspektywy to jedna z najprzyjemniejszych imprez, w których biorę udział – podkreśla Jarosław Sellin, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego. - Niezwykły jest organizator, jego ekipa, artyści, twórcy, filmowcy i świadkowie historii. Cieszę się, że festiwal gości w średnich i małych miastach. „Retrospektywa” zagościła w jednym z najważniejszych miast na Pomorzu – w Starogardzie Gdańskim. To niezwykły moment historyczny. Po raz pierwszy obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 r. W czasie obchodów, 2 października ogłosiliśmy, ze powstanie Muzeum Szpęgawskie z siedzibą w Pelplinie. Jednym z czołowych aktów morderczych, które dokonali Niemcy w Lesie Szpęgawsk, było wymordowanie duchowieństwa rzymskokatolickiego – na Pomorzu zginęło 75 proc. duchowieństwa. Festiwal przybył na ziemię niezwykłą, na która swojej polskości musiała świadczyć większym upływem krwi niż gdzie indziej i był dłużej oderwania od macierzy niż inne regiony Polski. Jednak tu zawsze Kociewiacy i Kaszubi dawali wiele świadectw przywiązania do polskości.

W trakcie pierwszego dnia festiwalu NNW w Starogardzie Gdańskim przyznano honorowe wyróżnienia – „Sygnet Wolności” oraz „Drzwi do Niepodległości”. Oba dedykowane są osobom, często z drugiego i trzeciego szeregu, które swoją działalnością w sposób szczególny przyczyniły się do walki i odzyskania przez Polskę niezależności oraz suwerenności.

Albin Ossowski (pośmiertnie) - pochodzący ze Starogardu żołnierz Armii Krajowej i II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Albin Ossowski urodził się tu w Starogardzie. Żeby uniknąć służby w Wehrmachtcie, uciekł do Warszawy. Tam wstąpił do Armii Krajowej, był odpowiedzialny za wykonywanie wyroków śmierci na kolaborantach. Aresztowany przez Niemców przeżył brutalne śledztwo na Pawiaku. Został Wywieziony do KL Auschwitz, Potem ewakuowany do Buchenwaldu. Uwolniony w maju 1945 r. przez wojska amerykańskie. W obliczu prześladowań byłych żołnierzy AK przez władze komunistyczne postanowił nie wracać do kraju. We Włoszech wstąpił do II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Zagrał główną rolę w filmie Michała Waszyńskiego „Wielka droga” u boku Ireny Renaty Bogdańskiej - czyli późniejszej zony generała Andersa - Ireny Anders. Po wojnie osiedlił się w Wielkiej Brytanii, ale ostatnie lata życia postanowił spędzić w swoich rodzinnych stronach. Tu zmarł w 2018 roku. Jest Honorowym Obywatelem Starogardu Gdańskiego.

Drugi Sygnet Niepodległości otrzymała Wanda Bortkiewicz.

Wanda Bortkiewicz ps. „Basia”, „Barbara Zakrzewska”, urodziła się na Wileńszczyźnie. Należała przed wojną do Sodalicji Mariańskiej i harcerstwa, które to, obok rodziny i szkoły, ukształtowały jej patriotyczną postawę. W czasie wojny została sanitariuszką oddziału pod dowództwem por. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”. Razem z nią szkoliłya się m.in. Lidia Lwow „Lala”. Po wojnie osiedliła się w Morągu, nawiązała kontakt ze znajomymi partyzantami wileńskimi – żołnierzami por. "Kmicica" i mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" i została ich łączniczką. Aresztowana w 1946 r., oskarżona o przynależność "do nielegalnej organizacji Armii Krajowej" oraz o "dokonywanie napadów na żołnierzy Armii Czerwonej i Ludowego Wojska Polskiego”. Mimo brutalnego śledztwa nie przyznała się. Wyszła na wolność w maju 1947 r. Otrzymała Nagrodę Honorową Instytutu Pamięci Narodowej - Świadek Historii.

Kolejny Sygnet Niepodległości otrzymał por. Edward Ciupak ps. „Mały”

Rozpoczął działalność konspiracyjną w szeregach Narodowych Sił Zbrojnych w 1943 roku. Pod dwowoctwem rtm. Lachowskiego ps. „Nałęcz”. PO wojnie Trafił do Zgrupowania Oddziałów mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Ujawnił się w 1947 roku, został aresztowany. Po ciężkim przesłuchaniu sąd Rejonowy w Lublinie skazał go na 15 lat więzienia. Po 8 miesiącach objęła go amnestia. Resort bezpieczeństwa aresztował go ponownie w 1962 r. w związku ze sprawą Andrzeja Kiszki „Leszczyny”. Za udzielaną mu w latach 50. pomoc został skazany na 5 lat więzienia. Od 2021 roku jest członkiem Rady Naczelnej Związku Żołnierzy NSZ. Uczestniczy w licznych spotkaniach z młodzieżą, przekazując etos Polskiego Podziemia Niepodległościowego.

Kolejny Sygnet Niepodległości otrzymał por. Stefan Dulko ps. "Bliski”

Por. Stefan Dulko ps. "Bliski" Weteran walk o wolność i niepodległość Polski. W styczniu 1951 roku założył na terenie Lęborka niepodległościową „Polską Organizację Zbrojną”. Do aresztowania przez UB w lipcu 1951 roku w ramach tej organizacji gromadził zapasy broni i amunicji, organizował akcje ulotkowe przeciwko władzy komunistycznej. Po aresztowaniu przez funkcjonariuszy UB był bestialsko torturowany i katowany. Skazany został na 8 lat więzienia. Wyrok odbywał przez 5 lat w więzieniu dla Młodocianych Więźniów Politycznych w Jaworznie.

Ostatni "Sygnet Niepodległości" otrzymał por. Zbigniew Has ps. "Wilczek"

W trakcie II Wojny Światowej był świadkiem Rzezi Wołyńskiej. służył w szeregach Zrzeszenia „WiN” jako łącznik, zwiadowca oraz kolporter prasy i amunicji. Brał udział w akcjach sabotażowych i dywersyjnych przeciwko aparatowi bezpieczeństwa PRL. W latach 50. zamieszkał w Słupsku. W okresie Stanu Wojennego pomagał rodzinom osób internowanych. Jest członkiem Stowarzyszenia Społeczno-Kombatanckiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Światowego Związku Żołnierzy AK, współzałożycielem koła terenowego Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów działającego w Słupsku. Z jego inicjatywy powstał na Cmentarzu Komunalnym w Słupsku Krzyż Wołyński, ufundował tablice upamiętniające „Żołnierzy Wyklętych” .

„Drzwi do wolności” to wyróżnienie przyznawane za odwagę oraz poświęcenie bohaterom "drugiego planu", wspierającym działaczy podziemia niepodległościowego oraz solidarnościowego. Statuetki wręczono m.in. osobom zaangażowanym w upamiętnienie tragicznych losów bohaterskich pomorskich kolejarzy, dzięki którym Niemcy nie zdołali nocą z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku opanować mostu w Tczewie. Zginęło blisko 40 osób - zgładzeni w odwecie razem ze swoimi rodzinami Polacy, stali się jednymi z pierwszych cywilnych ofiary II wojny światowej.

„Drzwi do Wolności” otrzymał Zbigniew Kończewski

Opozycjonista, współorganizator strajków z sierpnia 1980 roku, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej. Współzałożyciel Tajnego Kolejowego Komitetu Koordynacyjnego Obszaru Północnego, kolporter prasy podziemnej. Zatrzymany w 1983, aresztowany, zwolniony z pracy i osadzony w Areszcie Śledczym w Gdańsku. Został Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2012), Krzyżem Wolności i Solidarności (2015). W 1988 roku zaczął Współorganizować uroczystości w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Szymankowie i Tczewie ku czci pomordowanych Kolejarzy i Inspektorów Celnych.

Kolejne „Drzwi do Wolności” otrzymał Zbigniew Olszewski

Działacz opozycji antykomunistycznej. Od Sierpnia 1980 roku członek Solidarności, kolporter prasy podziemnej, współtworzył gazetkę „Lokomotywa” pismo okręgowej Sekcji Kolejarzy NSZZ Solidarność. Od 1989 roku zostaje Przewodniczącym MKZ Tczew i zastępcą przewodniczącego Okręgowej Sekcji Kolejarzy. Od 1988 roku współorganizuje uroczystości w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Szymankowie i Tczewie ku czci pomordowanych Kolejarzy i Inspektorów Celnych. Jest Zastępcą Przewodniczącego Zarządu Głównego Związku Solidarności Polskich Kombatantów z siedzibą w Gdańsku.

Kolejne Drzwi do Wolności na uroczystości otrzymał Zbigniew Iwaniuk.

Działacz solidarności od 1980 r. - przewodniczący Komitetu Założycielskiego przy Stacjach PKP Gdańsk Płd. i Port Płn, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej . W 1981 roku internowany w Ośr. Odosobnienia w Iławie. Inicjator i współzałożyciel Tajnego Kolejowego Komitetu Koordynacyjnego Obszaru Północnego „Solidarności”, redaktor i drukarz podziemnych pism. W 1983 r aresztowany, przetrzymywany w AŚ w Gdańsku. W późniejszych latach przewodniczący Okręgowej Sekcji Kolejarzy „Solidarności” w Gdańsku. Od 1988 roku współorganizował uroczystości w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Szymankowie i Tczewie ku czci pomordowanych Kolejarzy i Inspektorów Celnych.

Ostatnie „Drzwi do Wolności otrzymał Jacek Prętki.

Opozycjonista antykomunistyczny, działacz "Solidarności". Kolporter pism podziemnych w Tczewie, m.in. „Cierni”, „Lokomotywy” i „Gazety Tczewskiej”, uczestnik manifestacji „Solidarności” w Gdańsku, w maju 1982 r. współorganizator manifestacji w Tczewie. Brał udział w zbieraniu składek i organizowaniu pomocy materialnej dla represjonowanych tczewskich działaczy. Obecnie wiceprzewodniczący Organizacji Międzyzakładowej „Solidarności” PKP Cargo w Gdyni. Członek Zarządu regionu Gdańskiego NSZZ "Solidarność" . Wyróżniony m. in. medalem Zasłużony dla Kolejnictwa (1996), medalem „Pro Memoria” (2007), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Współorganizator uroczystości w Tczewie i Szymankowie w rocznicę wybuchu II wojny światowej.

O Muzyczne spotkanie z historią i pamięcią o bohaterach zadbał zespół „Pseudonim”.

Patronat Narodowy w stulecie Odzyskania Niepodległości nad Festiwalem NNW objął Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Pan Andrzej Duda.

Organizatorem Retrospektywy festiwalu jest Stowarzyszenie Scena Kultury i Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim a partnerem miasto Starogard Gdański.